Uluslararası Epilepsi Günü nedeniyle hastanemiz Nöroloji Uzmanı Dr. Mustafa ADANIR ile yaptığımız söyleşi; Halk arasında Sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi hastalığı beynin belli bir bölgesinde bulunan hücrelerin anormal elektrik sinyali yollaması ile kendini gösterir. Doğum esnasında veya daha sonra herhangi bir sebeple beyin hasarı yaşayan kişilerde gelişen Epilepsi hastalığı ülkemizin yaklaşık %1’ini etkileyen kronik bir hastalıktır. Nöbet geçirmeyi önleyici stratejiler ve çeşitli ilaçlar yardımıyla bu hastalığın kontrol altında tutulması mümkündür. Hastalarının yaşamı herkesinki gibidir ve genellikle normaldir günlük yaşam sürerler. Tarihe adını yazdırmış ve epilepsisi olan Büyük İskender Napolyon Bonaparte, Van Gogh ,Leonardo Da Vinci, Alfred Nobel ve Fiyodor Dostoyevski gibi isimler hastalığın başarının önünde biri engel olmadığını göstermek açısından harika örneklerdir.
Epilepsi nedenlerinden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz
• Sıkıntılı doğum öyküsü
• Doğum travmaları
• Özellikle de ileri yaş grubundaki bireylerin beyin damarlarında görülen vasküler anormallikler
• Yüksek ateşli hastalıklar
• Geçirilen kazalara bağlı olarak değişen kafa travmaları
• Kan şekerinin aşırı düşmesi
• Kafa içi tümörleri
• Beyin iltihapları
Epilepsi hastalığı beyinde meydana gelen işlev bozukluğu olduğu için beynin etkilenen bölgesinin fonksiyonuna bağlı olarak epilepsi belirtileri de değişiklik gösterebilir.
Hastalığın bazı belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz
• Vücutta meydana gelen ani kasılmalar
• Şuur kaybı
• Çok seri bir biçimde baş sallama hareketi
• Kol ve bacaklarda bir türlü kontrol edilemeyen sallantılar
• Hızlı bir şekilde göz kırpmak
• Sabit bir noktaya bakmak
• Kısa bir süre seslere ya da konuşmalara tepki verememek
• Korku, anksiyete ve benzeri psikolojik belirtiler
Epilepsi nöbet başlangıcında bazı semptomlar uyarıcı olabilir, bu duruma Aura adı verilir. Bunlar uyuşma hissi, nahoş kokular alma, görme veya duyma değişikliği ani korku hissi mide bulantısı veya midede baskı hissi miğdede de yükselme hissi olabilir .
Epilepsi tanısı her ne kadar Klinik tanı ile konulsa da bazı tetkikler hastalığın tanı ve tedavisinde yardımcıdır. Rutin kan tetkikleri, EEG, MR ve Bilgisayarlı Tomografi incelemeleri epilepside kullanılan olmazsa olmaz inceleme yöntemlerindendir.
Epilepsi hastalarının birçoğu tek bir antiepileptik ilaç ile nöbetler kontrol altına alınarak tedavi edilebilir. İlaç tedavisinin beklenen verimi sağlamadığı vakalarda cerrahi tedaviler söz konusu olabilir.
Epilepsi hastalarında doğru ve zamanında müdahale edildiği takdirde hayati sorunlarla karşılaşmak pek olası değildir. Epileptik hastaların evlenmesinde ve çocuk sahibi olmasında bir sakınca yoktur ,ancak gebelik öncesinde ,gebelik sırasında ve gebelik sonrası dönemde nöroloji uzmanı ile yakından işbirliği çok önemlidir.
Hastanın nöbet geçirmesi sırasında
Hasta epilepsi nöbeti geçirdiği sürece hastaya hiçbir şekilde müdahale edilmemelidir .Hastanın ağzını açmak için dişlerin arasına parmak, kaşık sokmaya çalışmak veya kasılmalar engel olmak için tutmak bastırmak ile hastaya zarar verebilir. Normal şartlar altında atak kendiliğinden maksimum 1-2 dakika içinde sonlanır. Eğer epileptik atak bu sürede sonlanmıyorsa hasta mutlaka hastaneye götürülmelidir .
• Hastanın nöbet geçirdiği sırada düşme ve kasılma gibi durumlarda etrafta hastaya zarar verebilecek keskin bir obje veya sert bir cisim varsa hasta o tehlikeden uzaklaştırılmalıdır .
• Kriz anında hastanın boğazını sıkan sıkı bağlanmış kravat, eşarp gibi giysiler hastanın rahat nefes alabilmesi için gevşetilmelidir.
• Hastaya soğan ,kolonya ve benzeri koklatmanın epilepsi nöbetlerinde tedavi edici hiçbir anlamı yoktur.
• Nöbet geçiren bir hastanın yakınları ya da çevresindeki insanlar tarafından kol ve bacakların tutulması ,bastırarak kontrol altına alınmaya çalışılması omuz çöktü oluşması gibi ortopedik sorunlara sebebiyet verebilir
• Hasta kasılırken ağzını açmaya çalışmak ;çene çıkığı ,dişlerini kırma ,açmaya çalışan kişinin parmaklarının hasta tarafından ısırılması kanamaya sebep olma gibi pek çok olumsuzlukları sebebiyet verebilir
• Kişi kendine geldikten sonra yorgunluk hissedebilir geçici olarak bilinç kaybı, sersemlik durumu söz konusu olabilir. Bu yüzden hasta bir süre dinlendirilmeli ve yakından gözlenmelidir .
Epilepsi hastalarına öneriler şu şekilde sıralanabilir
• İlaç alımı ve düzenli doktor kontrolleri aksatılmamalıdır .
• Sigara ve tütün ürünlerinden uzak durulmalıdır.
• Uyku, düzenli ve dengeli beslenmeye özen gösterilmelidir.
• Cep telefonu, bilgisayar ,tablet, televizyon başında uzun süre geçirilmemelidir. Zira ışığa duyarlı Fotoepilepsi hastalarında parlayan ışıklar nöbetleri harekete geçirebilir.
• Açlık ve uykusuzluk epilepsi nöbetleri için tetikleyici olabilmektedir.
• Ateşli hastalıklar uygun şekilde uzman hekim tarafından tedavi edilmelidir.
• Bazı ilaçların kullanımından uzak durmaları gerekmektedir ,bu konuda hekimi ile yakından iletişim kurmalıdır.
• Anksiyete ve depresyon epilepsi için tetikleyici olabilmektedir .
• Alkol, titrek ve parlak ışıklar ve uyuşturucu madde kullanımı gibi faktörler epilepsi hastalarında kişinin eşiğini düşürerek hastalığı olumsuz etkiler.
• Düşme ihtimaline karşı sert zeminden uzak durulmalıdır.
• Banyo yaparken kapıyı kilitlememek gereklidir.
• Epileptik nöbet geçirmesi durumunda kendine ve etrafına zararlı ortamlarda (Örneğin ateşin kenarında oturma, kendi başına gölde -denizde yüzme vb.) bulunmamalıdır.
• Üzerinde Epilepsi hastası olduğunu belirten bir kart taşımalıdır.
• Ayrıca hastalara özel bir beslenme şekli önerisi ve yapmaları için özel bir spor önerisi bulunmaktadır.
Nöbetlere bağlı olarak hayati tehlike ya da beyin hasarı çok nadir oranda görülmektedir. Fakat nöbet çok uzun sürerse veya hasta çok kısa süre içerisinde birden fazla nöbet geçirirse hayatı risk ciddi derecede artmaktadır.Bu durumda hastanın acil servise yönlendirilmesi gerekmektedir. Ölüm yahut beyin hasarı, nöbet esnasında uzun bir süre boyunca nefes alınamaması sonucu ortaya çıkan oksijen eksikliğinden dolayı da ortaya çıkabilir.
Epilepsi nöbetleri bazen psikiyatrik ve kardiyolojik kaynaklı bayılma nöbetleriyle karışabilme ayırt etmek zor ve zaman alıcı olabilmektedir
Sonuç olarak Epilepsi hastalığı yukarıda belirttiğimiz gibi düzenli hekim kontrollerine gelinerek, basit bazı yaşam değişiklikleri yapılarak ,başlangıçta uygun meslek seçimi ile normal yaşam sürdürülebilen tedavisi olan bir hastalıktır. Tek bir antiepileptikle bile büyük oranda tedavi edilebilir, bu hastalar günlük hayatlarını iyi bir şekilde sürdürmekle kalmaz, hatta sanat, bilim ,yöneticilik gibi önemli olanlarda da büyük başarılar elde edebilmektedirler.